Η προοπτική της λύσης Δύο Κρατών για το Κουρδιστάν

Η Τουρκία έχει περάσει στην απαίτηση της δημιουργίας δύο ανεξάρτητων κρατών στην Κύπρο, μετά από 50 χρόνια εισβολής και κατοχής. Γιατί όμως η Τουρκία δεν αποδέχεται την ίδια λύση και για τους Κούρδους, δηλαδή τη δημιουργία δύο κρατών (Κουρδιαστάν – Τουρκίας), για έναν λαό που αριθμεί 25 εκατομμύρια;

Του Loqman Radpey για το Australian Institute of International Affairs
Μετάφραση CosmoStatus

Η «λύση των δύο κρατών» συχνά διαφημίζεται ως απάντηση στη σύγκρουση Ισραήλ - Παλαιστίνης. Θα μπορούσε να είναι η απάντηση και στο ζήτημα του Κουρδιστάν;

Για πολλά χρόνια, η προτεινόμενη λύση στη σύγκρουση Ισραήλ - Παλαιστίνης ήταν η ίδρυση δύο χωριστών κρατών, που συνήθως αναφέρονται ως λύση δύο κρατών. Αυτή η προσέγγιση στοχεύει στην προώθηση της «περιφερειακής σταθερότητας» και στην επίτευξη «διαρκούς και βιώσιμης ειρήνης». Ωστόσο, εάν ο στόχος είναι η περιφερειακή σταθερότητα και η επίλυση συγκρούσεων, γιατί να περιοριστεί η εφαρμογή μιας λύσης δύο κρατών αποκλειστικά στη σύγκρουση Ισραήλ - Παλαιστίνης;

Δεδομένου ότι η Μέση Ανατολή αντιμετωπίζει πολλές σημαντικές συγκρούσεις, γιατί να μην υποστηρίξουμε και την αυτοδιάθεση σε άλλες περιπτώσεις, όπως η μακροχρόνια επιθυμία για ένα ανεξάρτητο Κουρδιστάν; Η αναγνώριση του δικαιώματος των Κούρδων στην αυτοδιάθεση θα μπορούσε ενδεχομένως να έχει εκτεταμένο θετικό αντίκτυπο στην ειρήνη και την ασφάλεια σε ολόκληρη την περιοχή, αντικατοπτρίζοντας τα προβλεπόμενα αποτελέσματα για την ισραηλινο - παλαιστινιακή σύγκρουση.

Η λύση των δύο κρατών για το Κουρδιστάν

Από τη διαίρεση του Κουρδιστάν τη δεκαετία του 1920, μετά την κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, οι Κούρδοι στερούνται σταθερά την ευκαιρία της ελεύθερης αυτοδιάθεσης για τη δική τους πολιτική μοίρα στα εδάφη της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, του Ιράν, της Τουρκίας, της Συρίας και του Ιράκ. Αυτά τα κράτη έχουν διατηρήσει την εξουσία για την ασφάλεια, τη διακυβέρνηση και τους πόρους, ελέγχοντας ουσιαστικά τα Κουρδικά θέματα. Κατά συνέπεια, υποκινήθηκε η αντίσταση και οδηγηθήκαμε σε ένα σενάριο παρόμοιο με την αποικιακή διακυβέρνηση, όπου η παγκόσμια κοινότητα συχνά θεωρεί το θέμα ως εσωτερικό των εμπλεκόμενων κρατών. Όμως, μπορεί να αντέξει περαιτέρω η υπάρχουσα κατάσταση πραγμάτων, η οποία θέτει σε κίνδυνο τη διεθνή ειρήνη και ασφάλεια;

Η κλιμάκωση των παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατά των Κούρδων που κατοικούν στα εδάφη του Κουρδιστάν, συχνά οδήγησε σε φρικαλεότητες και ανθρωπιστικές κρίσεις, με συνεχή κίνδυνο επανάληψης. Οι επιπτώσεις της διατήρησης αυτού του τρέχοντος status quo είναι βαθιές για τον Κουρδικό λαό, ακόμα κι αν τα βάσανά του παραβλέπονται συνεχώς από την παγκόσμια προβολή των μέσων ενημέρωσης. Η κατάσταση στο Κουρδιστάν δεν χρειάζεται να φτάσει στο σημείο να γίνει επείγον ζήτημα που απαιτεί άμεση διεθνή προσοχή και παρέμβαση. Τα δεινά των Κούρδων είναι μια συνεχής ανησυχία και αξίζει συνεπούς αναγνώρισης, ευαισθητοποίησης και υποστήριξης.

Η εφαρμογή θεραπείας για το Κουρδιστάν δεν θα επανορθώσει απλώς τις ιστορικές αδικίες που επιβλήθηκαν στους Κούρδους από τα κυβερνώντα κράτη τους, αλλά θα ενισχύσει επίσης τη σταθερότητα και την ασφάλεια σε ολόκληρη την περιοχή. Θα ενδυναμώσει έναν βασικό σύμμαχο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των παγκόσμιων κανόνων στην περιοχή, ενισχύοντας την περιφερειακή ασφάλεια. Ένα σταθερό και ασφαλές Κουρδικό κράτος θα καταπολεμούσε αποτελεσματικά την τρομοκρατία και τον εξτρεμισμό, μετριάζοντας τον κίνδυνο διάχυσης των συγκρούσεων στις γειτονικές χώρες και στην ευρύτερη παγκόσμια κοινότητα.

Επιπλέον, η ανάδειξη του Κουρδιστάν ως κυρίαρχου κράτους θα μπορούσε ενδεχομένως να εξισορροπήσει εκ νέου τη δυναμική ισχύος στην περιοχή. Αυτό θα μπορούσε να προωθήσει πιο δίκαιες πολιτικές ρυθμίσεις και μεγαλύτερο σεβασμό για τα δικαιώματα των μειονοτήτων, μειώνοντας τελικά την πιθανότητα εσωτερικών συγκρούσεων και εξωτερικών παρεμβάσεων. Είναι κρίσιμο να αναγνωρίσουμε ότι η δύσκολη θέση του Κουρδιστάν υπερβαίνει τα σύνορα των ενδιαφερόμενων κρατών — είναι θέμα παγκόσμιας σημασίας. Η διεθνής κοινότητα πρέπει να λάβει μια πιο προορατική στάση για την προώθηση μιας δίκαιης επίλυσης για τους Κούρδους, θέτοντας έτσι τις βάσεις για πραγματική ειρήνη.

Η προοπτική της λύσης των δύο κρατών για το Κουρδιστάν κοινοποιήθηκε σε αλληλογραφία, στις 25 Φεβρουαρίου 2024, με το Γραφείο Εξωτερικών, Κοινοπολιτείας και Ανάπτυξης του Ηνωμένου Βασιλείου (FCDO), προτρέποντας τον (τότε) Υπουργό Εξωτερικών Ντέιβιντ Κάμερον, να διερευνήσει πιθανές οδούς για διεθνή υποστήριξη της Κουρδικής αυτοδιάθεσης. Η απάντηση της FCDO, η οποία μπορεί να αντικατοπτρίζει μια διαδεδομένη παγκόσμια πρακτική, ρίχνει φως στη γεωπολιτική του Κουρδιστάν.

Η θέση του Βρετανικού Υπουργείου Εξωτερικών

Η πολύπλευρη στρατηγική του Ηνωμένου Βασιλείου σχετικά με το ζήτημα του Κουρδιστάν κινείται μεταξύ της υπεράσπισης των κουρδικών φιλοδοξιών και της διαφύλαξης της ακεραιότητας των νομικών πλαισίων και των διπλωματικών πρωτοκόλλων.

Η Βρετανική κυβέρνηση οριοθετεί το «Κουρδιστάν» αποκλειστικά για να υποδηλώσει το Νότιο Κουρδιστάν (στο Ιράκ), ενώ χαρακτηρίζει τα υπόλοιπα τρία τμήματα ως «κουρδικές κοινότητες» που βρίσκονται στα αντίστοιχα κράτη της Συρίας, της Τουρκίας και του Ιράν. Ωστόσο, στο Μεγάλο Κουρδιστάν, οι όροι «Ανατολικό Κουρδιστάν», «Δυτικό Κουρδιστάν», «Βόρειο Κουρδιστάν», «Νότιο Κουρδιστάν» και «Κεντρικό Κουρδιστάν» (αναφερόμενοι στη σύνδεση των τμημάτων του Κουρδιστάν) εμφανίζονται συνήθως σε έγγραφα της Βρετανικής κυβέρνησης μέχρι το 1926. Στη συνέχεια, το 1930, ο Ιωσήφ Στάλιν ενσωμάτωσε το Κόκκινο Κουρδιστάν (Krasnyi Kurdistan) στο Αζερμπαϊτζάν και απέλασε την πλειοψηφία των Κούρδων από αυτή την περιοχή σε άλλες Σοβιετικές Δημοκρατίες.

Σ’ αυτό το πλαίσιο, το Ηνωμένο Βασίλειο υιοθετεί μια λεπτή ισορροπία. Υποστηρίζοντας την αυτονομία της Περιφερειακής Κυβέρνησης του Κουρδιστάν (KRG) στο πλαίσιο του Ιρακινού συντάγματος, αναγνωρίζει το καθεστώς της περιοχής και προσπαθεί να διατηρήσει την «ημιαυτόνομη» δομή διακυβέρνησής του. Από νομικής απόψεως, υπογραμμίζει την τήρηση των συνταγματικών ρυθμίσεων, που εγκρίθηκαν το 2005, στο κρατικό πλαίσιο του Ιράκ.

Το Ηνωμένο Βασίλειο χαιρετίζει τις επικείμενες κοινοβουλευτικές εκλογές στο Ιρακινό Κουρδιστάν και τονίζει την ανάγκη τήρησης των διεθνών προτύπων. Επιπλέον, η υποστήριξη του Ηνωμένου Βασιλείου για δημοκρατικές διαδικασίες, αντανακλά την προώθηση του πολιτικού πλουραλισμού και της διακυβέρνησης χωρίς αποκλεισμούς.
 
Ταυτόχρονα, η στάση του Ηνωμένου Βασιλείου να μην αναγνωρίσει τα αποτελέσματα του δημοψηφίσματος του 2017 στο Ιρακινό Κουρδιστάν για την ανεξαρτησία, υπογραμμίζει την προτίμηση για τήρηση των νομικών πλαισίων και των διεθνών κανόνων. Το διεθνές δίκαιο συνήθως απαγορεύει τη μονομερή απόσχιση, τονίζοντας την ανάγκη για οποιεσδήποτε αλλαγές στην εδαφική ακεραιότητα ενός κράτους να πραγματοποιούνται με ειρηνικά και νόμιμα μέσα, συμπεριλαμβανομένης της διαπραγμάτευσης και της συμφωνίας με την κεντρική κυβέρνηση. Υποστηρίζοντας λύσεις μέσω διαπραγματεύσεων και ειρηνικές επιλύσεις σε εδαφικές διαφορές —πρακτικές που παρατηρούνται ευρέως από τα κράτη— το Ηνωμένο Βασίλειο στοχεύει να αποτρέψει την κλιμάκωση των συγκρούσεων και να διατηρήσει την περιφερειακή σταθερότητα.

Σημείωση CosmoStatus
Δεν συνέβη το ίδιο με την περίπτωση του Κοσσυφοπεδίου, όπου οι Βρετανοί μαζί με τους Αμερικανούς και το ΝΑΤΟ, βιαίως απέσπασαν από τη Σερβία το Κοσσυφοπέδιο, καθώς (όπως τεκμαίρεται) είχαν άλλα συμφέροντα.

Συνολικά, η στάση του Ηνωμένου Βασιλείου για τη γεωπολιτική του Κουρδιστάν φαίνεται στάσιμη. Η προσέγγισή της παραμένει προσεκτική και στη βάση της αντίδρασης (σ.σ. εννοεί αντιδρά στις κινήσεις των άλλων), εξαρτώμενη από τη συμμόρφωση των εμπλεκομένων μερών στα καθιερωμένα νομικά πλαίσια και τα διπλωματικά πρωτόκολλα. Εφόσον τα ενδιαφερόμενα μέρη τηρούν τις αρχές που περιγράφονται στην επιστολή και απέχουν από την έναρξη οποιωνδήποτε σημαντικών εδαφικών ή πολιτικών εξελίξεων, η στάση του Ηνωμένου Βασιλείου είναι να διατηρήσει το status quo στην περιοχή. Αυτό συνεπάγεται μια κατάσταση σχετικής σταθερότητας και προβλεψιμότητας, όπου η δέσμευση και οι παρεμβάσεις του Ηνωμένου Βασιλείου καθοδηγούνται κατά κύριο λόγο από τη δέσμευση για τη διατήρηση της ειρήνης, την προώθηση της συνεργασίας και τον σεβασμό των διεθνών κανόνων.

Ωστόσο, τυχόν αποκλίσεις από αυτή την ισορροπία θα μπορούσαν ενδεχομένως να διαταράξουν την παγωμένη κατάσταση των πραγμάτων και να ωθήσουν το Ηνωμένο Βασίλειο να επανεκτιμήσει την προσέγγιση και την απάντησή του στο ζήτημα του Κουρδιστάν. Η συνεχιζόμενη ένταση μεταξύ των κυβερνήσεων του Νοτίου Κουρδιστάν και του Ιράκ, ιδιαίτερα η διαφωνία τους για δημοσιονομικά θέματα και τις εξαγωγές πετρελαίου, έχει οδηγήσει σε σχετικό αδιέξοδο. Ωστόσο, μονομερείς ενέργειες ή κλιμάκωση της σύγκρουσης θα μπορούσαν ενδεχομένως να διαταράξουν αυτό το αδιέξοδο στη σχέση τους. Επομένως, η γεωπολιτική στάση του Ηνωμένου Βασιλείου στο Κουρδιστάν εξαρτάται εγγενώς από τις ενέργειες και τις αποφάσεις όλων των εμπλεκόμενων μερών.

Σχόλιο CosmoStatus
Η Βρετανική τακτική της μη ενόχλησης της Τουρκίας, συνεχίζεται αμετάβλητη. Από τη μια έχει γίνει κατανοητή η ανάγκη για δημιουργία ενός ανεξάρτητου Κουρδιστάν, ενός κράτους που θα αποτελεί σύμμαχο της Δύσης και θα υπερασπίζεται τα ανθρώπινα δικαιώματα σε μια ταραγμένη περιοχή, από την άλλη όμως, υπάρχει η δυσκολία λήψης απόφασης για τον διαμελισμό κυρίως της Τουρκίας, που δεν αποτελεί αξιόπιστο σύμμαχο στο ΝΑΤΟ, του Ιράκ, της Συρίας και του Ιράν. Όταν οι Δυτικοί (κυρίως οι Βρετανοί και οι Αμερικανοί) αντιληφθούν ότι θα επέλθει σταθερότητα στην περιοχή με την δημιουργία του μεγάλου Κουρδιστάν, τότε θα έχουν πρακτικά εφαρμόσει τις θεωρητικές τους αντιλήψεις για την αυτοδιάθεση των λαών, τα ανθρώπινα δικαιώματα και τα λοιπά δικαιώματα που προβλέπει το Διεθνές Δίκαιο.

Αναπαραγωγή του άρθρου μπορεί να γίνει μόνο με ευδιάκριτη αναφορά στην πηγή CosmoStatus και χρήση live link