Παρά την υποτιθέμενη δημόσια προώθηση της απόψυξης των σχέσεων μεταξύ Άγκυρας και Καΐρου τα τελευταία χρόνια, συνοδευόμενη από διπλωματικές επισκέψεις υψηλού επιπέδου και χειρονομίες ομαλοποίησης, η Τουρκία και η Αίγυπτος διατηρούν σημαντικές διαφωνίες για το μέλλον της Λιβύης.
Του Abdullah Bozkurt για το Nordic Monitor
Μετάφραση CosmoStatus
Το ανεπίλυτο ρήγμα επανεμφανίστηκε πρόσφατα, όταν η Αίγυπτος εξαπέλυσε δυναμική αντεπίθεση στον ΟΗΕ, αποκαλύπτοντας πώς το ζήτημα της Λιβύης συνεχίζει να στηρίζει μια παρατεταμένη και στρατηγικά σημαντική ένταση μεταξύ δύο σημαντικών δυνάμεων στην ανατολική Μεσόγειο.
Η τελευταία κατάθεση της Αιγύπτου στον ΟΗΕ, που κυκλοφόρησε στις 16 Σεπτεμβρίου 2025, παρουσιάζει την ισχυρότερη μέχρι σήμερα απόρριψη του Καΐρου για τους προσφάτως υποβληθέντες ισχυρισμούς της Λιβύης σχετικά με την έκταση των ορίων της υφαλοκρηπίδας και τα θαλάσσια σύνορα. Σύμφωνα με την Αίγυπτο, οι χάρτες και οι συντεταγμένες που υπέβαλε η Λιβύη τον Μάιο και τον Ιούνιο του 2025 κάνουν περισσότερα από το να οριοθετούν νέες θαλάσσιες ζώνες: τοποθετούν εκτάσεις περιοχών που διεκδικούνται από τη Λιβύη εντός των Αιγυπτιακών υδάτων, καταπατώντας τα χωρικά ύδατα, τη συνορεύουσα ζώνη, την αποκλειστική οικονομική ζώνη και τμήματα της υφαλοκρηπίδας της Αιγύπτου.
Το έγγραφο του Καΐρου υποστηρίζει ότι τα εξωτερικά όρια της Λιβύης επικαλύπτουν τα δυτικά θαλάσσια σύνορα της Αιγύπτου και ότι τα δηλωμένα ανατολικά όρια της Λιβύης βρίσκονται εξ ολοκλήρου εντός των Αιγυπτιακών δικαιοδοτικών υδάτων. Στην πραγματικότητα, η Αίγυπτος θεωρεί αυτές τις έγγραφες αξιώσεις ως μια προσπάθεια μονομερούς αναδιαμόρφωσης της θαλάσσιας γεωγραφίας της Μεσογείου εις βάρος της.
Η έγγραφο που κατέθεσε η Λιβύη στα Ηνωμένα Έθνη στις 27 Μαΐου 2025, καθορίζει την επίσημη διακήρυξη της Τρίπολης για τα εξωτερικά όρια της υφαλοκρηπίδας της στη Μεσόγειο, συνοδευόμενη από χάρτη και λίστα συντεταγμένων. Το έγγραφο υποστηρίζει ότι τα θαλάσσια όρια της Λιβύης, που χαράχθηκαν σύμφωνα με το μνημόνιο οριοθέτησης θαλάσσιων περιοχών που υπογράφηκε με την Τουρκία το 2019, αποτελούν μια δίκαιη λύση βάσει του Διεθνούς Δικαίου και αναφέρει ρητά ότι ούτε η Ελλάδα ούτε η Αίγυπτος έχουν κυριαρχικά δικαιώματα στις περιοχές που οριοθετούνται μεταξύ Λιβύης και Τουρκίας.
Η Τρίπολη απορρίπτει τη συμφωνία για την ΑΟΖ του 2020 μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου ως νομικά άκυρη και κατηγορεί και τις δύο κυβερνήσεις ότι εκδίδουν άδειες υδρογονανθράκων στο ανοικτό πέλαγος σε περιοχές που η Λιβύη διεκδικεί ως δικές της. Το σημείωμα υποστηρίζει ότι οι Ελληνικές δραστηριότητες ερευνών νότια της Κρήτης, συμπεριλαμβανομένων των ερευνών που ξεκίνησαν το 2022, παραβιάζουν τα κυριαρχικά δικαιώματα της Λιβύης και αγνοούν τους καθιερωμένους διεθνείς ναυτιλιακούς κανόνες. Η Λιβύη ισχυρίζεται περαιτέρω ότι τμήματα του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδίου της Ελλάδας του 2025 και η νεοανακηρυχθείσα ΑΟΖ του Ιονίου Πελάγους της Ελλάδας καταπατούν την υφαλοκρηπίδα της Λιβύης.
Στα έγγραφα που υπέβαλλε στον ΟΗΕ η Λιβύη, σκιαγραφεί ένα ευρύ θαλάσσιο σύνορο που εκτείνεται δυτικά προς την Τυνησία και ανατολικά προς την Αίγυπτο, το οποίο κατοχυρώνεται στο μνημόνιο Τουρκίας-Λιβύης του 2019 και υποστηρίζεται, όπως θεωρεί, από τη διεθνή νομολογία που περιορίζει την επίδραση των νησιών στην οριοθέτηση των θαλάσσιων περιοχών. Παρέχει έναν πλήρη κατάλογο συντεταγμένων μαζί με έναν χάρτη που δείχνει την διεκδικούμενη ζώνη υφαλοκρηπίδας, τα χωρικά ύδατα και τις αποκλειστικές οικονομικές δικαιοδοσίες της.
Η Λιβύη απαιτεί από την Ελλάδα και την Αίγυπτο να αναστείλουν όλες τις δραστηριότητες αδειοδότησης και εξερεύνησης υδρογονανθράκων σε αμφισβητούμενες περιοχές μέχρι να συμφωνηθούν τα τελικά θαλάσσια όρια.
Φαίνεται ότι αυτό που εντείνει την ανησυχία της Αιγύπτου δεν είναι μόνο το περιεχόμενο των ισχυρισμών της Λιβύης, αλλά και το πολιτικό πλαίσιο πίσω από αυτούς. Το Αιγυπτιακό έγγραφο που κατατέθηκε στον ΟΗΕ αφιερώνει σημαντικό χώρο στην επιταχυνόμενη υπεράκτια συνεργασία της Λιβύης με την Τουρκία.
Τονίζει ένα μνημόνιο συμφωνίας της 25ης Ιουνίου 2025 μεταξύ της Εθνικής Εταιρείας Πετρελαίου της Λιβύης και της κρατικής εθνικής εταιρείας πετρελαίου και φυσικού αερίου της Τουρκίας (Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı TPAO), το οποίο επιτρέπει σεισμικές έρευνες σε τέσσερα υπεράκτια οικόπεδα, ένα εκ των οποίων — η «Περιοχή 4» — σύμφωνα με την Αίγυπτο επικαλύπτεται άμεσα από τα θαλάσσια σύνορά της.
Το Κάιρο απορρίπτει ολόκληρη τη συμφωνία, επιμένοντας ότι δεν μπορούν να προκύψουν νομικές συνέπειες από δραστηριότητες που βασίζονται σε αυτό που θεωρεί παράνομη αξίωση. Το έγγραφο επαναλαμβάνει περαιτέρω τη μακροχρόνια θέση της Αιγύπτου ότι οι προηγούμενες συμφωνίες της Τουρκίας με τις Λιβυκές αρχές - όπως η συμφωνία οριοθέτησης θαλάσσιων περιοχών του 2019 και η συμφωνία υδρογονανθράκων του 2022 - είναι και οι δύο άκυρες και χωρίς νομική ισχύ.
Για το Κάιρο, αυτές δεν αποτελούν μεμονωμένες τεχνικές διαφωνίες, αλλά απόδειξη μιας συντονισμένης Τουρκο-λιβυκής ενέργειας για αναμόρφωση του περιφερειακού ενεργειακού τοπίου και του τοπίου ασφάλειας με τρόπους που υπονομεύουν τα στρατηγικά συμφέροντα της Αιγύπτου.
Η διαμαρτυρία της Λιβύης τον Ιούνιο κατά του διεθνούς διαγωνισμού της Ελλάδας για την έρευνα υδρογονανθράκων νότια της Πελοποννήσου και της Κρήτης επιδεινώνει την πολυπλοκότητα. Η Τρίπολη υποστηρίζει ότι ένα από τα οικόπεδα του διαγωνισμού, το «νότια Κρήτη 2», βρίσκεται εντός της δικαιοδοσίας της Λιβύης. Η Αίγυπτος απορρίπτει κατηγορηματικά και αυτόν τον ισχυρισμό, υποστηρίζοντας ότι αγνοεί τα καθιερωμένα κυριαρχικά δικαιώματα της Αιγύπτου.
Η τριγωνική δυναμική που αναδύεται - Αίγυπτος και Ελλάδα από τη μία πλευρά, Λιβύη και Τουρκία από την άλλη - υπογραμμίζει πόσο αλληλένδετες έχουν γίνει οι διαφορές και πώς η ανατολική Μεσόγειος έχει εξελιχθεί σε ένα πολυεπίπεδο γεωπολιτικό θέατρο όπου κάθε θαλάσσια κίνηση αντηχεί σε πολλαπλές πρωτεύουσες.
Για να ενισχύσει τη θέση της, η Αίγυπτος βασίζει τις αντιρρήσεις της σε ένα ολοκληρωμένο νομικό και διπλωματικό πλαίσιο. Αναφέρεται στο Προεδρικό Διάταγμα αριθ. 595 του 2022 που ορίζει τα δυτικά θαλάσσια σύνορά της, στην Ειδοποίηση Θαλάσσιας Ζώνης του 2023 και σε προηγούμενα σημειώματα που κατατέθηκαν στον ΟΗΕ το 2019, το 2023 και το 2024. Κλειδώνοντας τα σύνορά της στα αρχεία του ΟΗΕ, η Αίγυπτος τοποθετείται ως υπερασπιστής ενός καθιερωμένου νομικού status quo, ενώ παρουσιάζει τις υποβολές της Λιβύης και, κατ' επέκταση, την επιρροή της Τουρκίας ως αποσταθεροποιητικές αναθεωρήσεις που παραβιάζουν το Διεθνές Δίκαιο.
Πίσω από την επίσημη γλώσσα, η υποκείμενη γεωπολιτική τοποθέτηση είναι σαφής. Ο επίμονος κατακερματισμός της Λιβύης έχει δημιουργήσει ένα άνοιγμα για εξωτερικούς παράγοντες, με την βαθιά στρατιωτική και πολιτική εμπλοκή της Τουρκίας με τις δυτικές Λιβυκές παρατάξεις να δίνει στην Άγκυρα σημαντικό πλεονέκτημα στη διαμόρφωση της πολιτικής της για τη Λιβύη.
Το Κάιρο θεωρεί εδώ και καιρό την Τουρκική επιρροή στη δυτική πλευρά του ως στρατηγική απειλή και η τελευταία έγγραφη κατάθεση στον ΟΗΕ αντανακλά μια διαρκή υποψία: ότι οι νέες θαλάσσιες αξιώσεις της Λιβύης αποτελούν λιγότερο έκφραση του εθνικού συμφέροντος της Λιβύης και περισσότερο επέκταση των Τουρκικών στρατηγικών φιλοδοξιών στη Μεσόγειο.
Η ακτιβιστική περιφερειακή πολιτική της Τουρκίας, η οποία βασίζεται στην ενεργειακή εξερεύνηση, τις συνεργασίες ασφαλείας και την πολιτική χορηγία των Λιβυκών παρατάξεων, έχει γίνει μια από τις πιο διαρκείς ανησυχίες της Αιγύπτου, παρά τους δημόσιους ισχυρισμούς για συμφιλίωση.
Ενώ η Αίγυπτος ολοκληρώνει την έγγραφη κατάθεσή της στον ΟΗΕ εκφράζοντας την διάθεσή της σε διαπραγματεύσεις «καλή τη πίστει», η ουσία του εγγράφου υπογραμμίζει το βάθος του χάσματος.
Το Κάιρο πιστεύει ότι οι κανόνες εμπλοκής έχουν ήδη παραμορφωθεί από μονομερείς δηλώσεις της Λιβύης και συμφωνίες που υποκινούνται από την Τουρκία. Με τη Λιβύη ασταθή, την Τουρκία εδραιωμένη, την Ελλάδα άμεσα εμπλεκόμενη και τις επικερδείς προοπτικές υδρογονανθράκων στην ανοιχτή θάλασσα να διακυβεύονται, οι εντάσεις στην ανατολική Μεσόγειο παραμένουν κάθε άλλο παρά επιλυμένες.
Η Λιβύη είναι απίθανο να αποσύρει τα έγγραφα που κατέθεσε στον ΟΗΕ. Η Τουρκία είναι απίθανο να μειώσει το αποτύπωμά της. Και η Αίγυπτος είναι βέβαιο ότι θα συνεχίσει να κλιμακώνει την διπλωματική της αντίσταση.
Η διαμάχη εξακολουθεί να περιορίζεται στη διπλωματική και νομική αρένα, αλλά οι εμπλεκόμενοι φορείς προετοιμάζονται για μια παρατεταμένη διαμάχη, στην οποία τα θαλάσσια σύνορα χρησιμεύουν ως υποκατάστατα για μια ευρύτερη στρατηγική αντιπαλότητα που οι προσπάθειες εξομάλυνσης μεταξύ Άγκυρας και Καΐρου δεν έχουν ακόμη γεφυρωθεί.
Αναπαραγωγή του άρθρου μπορεί να γίνει μόνο με ευδιάκριτη αναφορά στην πηγή CosmoStatus και χρήση live link
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου